ROZBIORY POLSKI

 ROZBIORY POLSKI

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI :

Droga do pierwszego rozbioru

Pierwszy rozbiór Polski poprzedził sejm konwokacyjny i elekcyjny w 1764 roku, które odbyły się pod protektoratem carycy Katarzyny II. W następstwie przeprowadzone zostały reformy administracyjne (powołano komisje wojskowe i skarbowe, uchwalono nowy regulamin obrad sejmowych, ustanowiono cło generalne ) , królem Rzeczypospolitej został kandydat Katarzyny II - Stanisław August Poniatowski.

W II połowie XVIII wieku wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej znalazły się w kręgu zainteresowań Rosji i Prus. Pretekstem była obrona swoich współwyznawców wobec zniesienia praw politycznych dla innowierców. W 1766 roku sejm nie zgodził się na przyznanie praw politycznych innowiercom, w konsekwencji z inicjatywy Rosji i Prus zawiązały się dwie konfederacje domagające się przywrócenia praw. W tym samym czasie powstała w Radomiu konfederacja katolicka pod przywództwem wojewody wileńskiego Karola Radziwiłła.

Prawa kardynalne (1768) Na zwołanym w 1767 roku sejmie zostały przywrócone prawa dysydentom z inicjatywy rosyjskiego ambasadora Mikołaja Repnina, który to narzucił swój postulat. Uchwalono prawa kardynalne, których gwarantem była caryca Katarzyna II. Do praw tych należą: wolna elekcja, liberum veto, prawo wypowiadania królowi posłuszeństwa, szlachcie przyznano wyłączne prawo do sprawowania urzędów i własności dóbr ziemskich. Ustępstwa wobec Rosji spowodowały zahamowania procesu reform kraju, a także wywołały konfederację barską.

Konfederacja barska (1768 - 1771 ) proklamowała walkę w "obronie wiary i wolności". Niezależność Rzeczypospolitej od Katarzyny II oraz wycofanie wojsk rosyjskich z ziem Rzeczypospolitej. Minusami konfederacji były zła organizacja oraz jej tradycyjne uzbrojenie. Konfederaci liczyli na pomoc Francji, Turcji, Austrii - państw zainteresowanych osłabieniem Rosji. Nadzieja pojawiła się w roku 1768 wraz z wypowiedzeniem wojny Rosji przez Turcję. W obawie przed rosnącymi zwycięstwami Rosji w wojnie z Turcją, Francja rozpoczęła finansową pomoc Rzeczypospolitej. Aby zachować równowagę sił w Europie dwa państwa: Austria i Prusy skłoniły Rosję do porozumienia, na mocy, którego Rosja zagarnie zdobycze terytorialne Turcji, a państwa te wezmą udział w rozbiorze Polski.

Pierwszy rozbiór

5 sierpnia 1772 roku w Petersburgu został podpisany traktat rozbiorowy Polski przez Austrię, Prusy i Rosję. Na mocy traktatu :

Rosja zagarnęła:

- tereny leżące po prawym brzegu Dźwiny i lewym Dniepru

- województwa inflanckie, płockie, witebskie

Prusy:

- województwo pomorskie bez Gdańska

- województwo malborskie z Warmią

- województwo chełmińskie bez Torunia

- część województwa poznańskiego, gnieźnieńskiego, inowrocławskiego i brzesko - kujawskiego

Austria:

- część województwa krakowskiego

- część województwa sandomierskiego

- województwo ruskie ze skrawkami ziemi chełmińskiej.

- część województwa lubelskiego

DRUGI ROZBIÓR POLSKI :

Drugi rozbiór

Czynnikiem, który sprzyjał dokonaniu II rozbioru była sytuacja jaka panowała w Polsce, nieudolność rządów targowiczan oraz chaos i kłótnie, spowodowały, że Katarzyna II zgodziła się na II rozbiór Polski. Został on również poprzedzony porozumieniami Rosji i Austrii oraz Rosji i Prus w 1792 roku.

23 stycznia 1793 nastąpił II rozbiór polski, jako powód podano konieczność zahamowania "zarazy jakobińskiej" jaka szerzy się w Polsce. Traktat rozbiorowy został ratyfikowany przez Sejm Rozbiorowy w Grodnie w tym samym roku. Zgodnie z postanowieniem traktatu następujące państwa otrzymały:

Prusy:

- resztę Wielkopolski

- Toruń, Gdańsk

- województwa : płockie, sieradzkie, kaliskie

Rosja:

- resztę województwa płockiego

- wschodnie części województw: wileńskiego, mińskiego, nowogrodzkiego, litewskiego,

- województwa: podolskie, kijowskie, racławskie

Austria z powodu wojny z Francją nie wzięła udziału w II rozbiorze Polski.

 

TRZECI ROZBIÓR POLSKI :

Trzeci rozbiór-był to ostateczny zabór polskich ziem, jakiego dokonały Rosja, Prusy oraz Austria na podstawie podpisanego 24 października 1795 roku traktatu. Zaborcy powoływali się w nim na rewolucyjne zagrożenie ze strony Rzeczpospolitej. Bezpośrednią przyczyną rozbioru stało się powstanie kościuszkowskie( 24 marca 1794r.).Po przewlekłych sporach ustalono granice rozbiorów. Przy podziale nie kierowano się żadnymi kryteriami narodowościowymi ani gospodarczymi.

Prusy - opanowały większość Mazowsza i tereny litewskie pod Niemnem, razem 48 tys. km² i ok. 1 mln ludności.

Austria - uzyskała Małopolskę między Pilicą z Bugiem z częścią Podlasia i Mazowsza, razem 47 tys. km² i 1,5 mln mieszkańców.

Rosja - opanowała obszary leżące na wschód od rzek Niemen oraz Bugu wraz z Wilnem, razem 120 tys. km² i 1,2 mln ludności.

W ten sposób po ponad 800 latach istnienia Polska miała przestać istnieć. Całkowity rozbiór terytorium nie tylko państwowego, ale i narodowego był faktem wyjątkowym. Los Rzeczpospolitej został w znacznym stopniu przesądzony przez własne błędy i egoizm szlachty i magnatów, przez niedomogi ustroju politycznego, który spychał państwo na skraj anarchii. Własne zaniedbania Polaków nie uzasadniają przy tym postępowania zaborców. Poprzez rozbiory zostały naruszone najbardziej elementarne podstawy współżycia międzynarodowego. Były aktem bezwzględnej przemocy, nieliczącej się z wolą mieszkańców. Przemocy, której jedynym usprawiedliwieniem miała być rzekoma racja stanu silniejszego sąsiada. Nastąpił kres państwa polskiego, które na 123 lata zniknęło z mapy Europy. Rzeczpospolita przestała istnieć, ale pozostał naród, język i tradycja. Zaborcy zlikwidowali państwowość polską, lecz nie potrafili unicestwić polskości.